Câu hỏi: Trên bắp ngô có hiện tượng tự nhiên có những cục u nổi lên, những cục u này thường không có hình dạng nhất định, mầu trắng nhẵn, càng về sau những cục u này càng lớn dần lên, khi bóp vỡ những cục này ra thì thấy bên trong là một khối bột mầu đen. Những cục này đôi khi còn thấy ở trên thân cây ngô. Xin cho biết đó là chứng bệnh gì? Xin được nói rõ về chúng và cách phòng trị thế nào cho có kết quả cao?
Hùynh Văn Uùt (Biên Hòa, Đồng Nai)
Trả lời: Qua mô tả của bạn chúng tôi cho rằng cây ngô đã bị nhiễm bệnh phấn đen (còn gọi là bệnh ung thư). Có lẽ do bạn quan sát không kỹ chứ thực ra ngòai bắp và thân cây ngô ra, bệnh còn xuất hiện và gây hại trên nhiều bộ phận ở phía trên mặt đất của cây như lá, bẹ lá, cờ cho đến cả những rễ khí sinh nằm phía trên mặt đất của cây. Bệnh rất dễ phân biệt với các bệnh khác vì chỗ bị bệnh bao giờ cũng tạo những u sưng. Bệnh do nấm Ustilago zeae Ung gây ra. Bệnh gây hại khá phổ biến ở nhiều vùng trồng ngô trên thế giới, ở nước ta tuy bệnh chưa gây hại phổ biến như bệnh đốm lá, bệnh rỉ sắt... nhưng đôi khi bệnh cũng gây hại đáng kể, gây nhiều thiệt hại cho người trồng.
Lúc mới đầu chỗ bị bệnh chỉ nổi lên như một bọc nhỏ, mầu trắng nhẵn, sau đó cứ lớn dần và tạo thành dạng vô định hình, phình to ra, nhiều khía cạnh, mầu trắng, bên trong là một khối rắn mầu vàng nhạt, sau biến dần thành bột mầu đen, bóp dễ vỡ như bạn đã thấy và mô tả.
Khi những khối u này chín thuần thục thì bên trong chứa một khối lớn sợi nấm đã biến thành bào tử hậu. Khi những khối u này vỡ ra, bào tử hậu sẽ được tung ra, đây chính là nguồn bệnh lây lan trên đồng ruộng. Trong điều kiện tự nhiên bào tử hậu có thể bảo tồn đến 3-4 năm, thậm chí đến 6-7 năm trong tàn dư của cây bệnh hay trong các khối u rơi rụng trên đồng ruộng.
Nguồn bệnh ban đầu trên đồng ruộng trước khi gieo trồng vụ ngô sau chính là bào tử hậu chứa trong các khối u trên ruộng, hoặc bám dính trên hạt giống...của vụ trước để lại. Nguồn bệnh thường lan truyền nhờ gió, nhờ nước tưới. Nấm bệnh xâm nhập vào cây qua các vết thương cơ giới do mưa gió, do con người vô ý tạo ra trong qúa trình chăm sóc hoặc qua những vết thương do côn trùng sâu bại cắn, gặm, chích hút...Trong tự nhiên bệnh thường phát sinh và gây hại nhiều hơn ở những ruộng gieo trồng dầy, những ruộng bón qúa nhiều phân đạm.
Để phòng trừ bệnh bạn phải kết hợp một cách đồng bộ nhiều biện pháp ngay từ đầu vụ. Cụ thể như sau:
-Sau mỗi vụ thu họach cần dọn sạch tàn dư của cây bị bệnh, đưa ra khỏi ruộng rồi tiêu hủy. Cày bừa kỹ ruộng, nếu có điều kiện tốt nhất là cho nước vào ruộng để đất ướt sẽ có tác dụng giết chết bào tử nấm đang nắm trong đất.
-Không nên lấy hạt ở những ruộng đã bị bệnh ở vụ trước để làm giống cho vụ sau, vì chính hạt giống là nguồn truyền bệnh cho vụ sau, nên sử dụng nguồn giống từ những ruộng sạch bệnh.
-Trước khi gieo cần sử lý khô hạt giống bằng thuốc Caram 85WP hoặc Pro-Thiram 80WP với lương 300-500 gram cho một 100 kg hạt giống.
-Khi ruộng bị bệnh bạn nên ngắt bỏ kịp thời các bộ phận bị bệnh và các khối u trước khi các khối u này chín vỡ tung bào tử hậu ra xung quanh, sau đó đem ra khỏi ruộng rồi tiêu hủy, rồi dùng một trong những lọai thuốc như Viram Plus 500SC; Caram 85WP hoặc Pro-Thiram 80WP phun xịt kỹ cho ruộng ngô. Nếu làm tốt biện pháp này sẽ có tác dụng hạn chế bệnh lây lan rất nhiều.
-Phun thuốc diệt trừ sâu ăn lá, sâu đục bắp, đục hột, rệp ngô kịp thời để hạn chế những vết thương cơ giới do chúng cắn phá gây ra. Trong qúa trình chăm sóc bạn cố gắng hạn chế gây ra những vết xây xát cho cây để hạn chế con đường xâm nhập của nấm bệnh vào trong cây.
-Nếu ruộng thường xuyên bị bệnh gây hại nặng bạn nên luân canh một vài vụ với cây trồng nước như lúa, một số lọai rau trồng nước để tiêu diệt nguồn bệnh trong đất, biện pháp này nếu làm đồng lọat trên diện rộng mới có hiệu qủa cao.