Câu hỏi: Vườn chuối xiêm ở vùng chúng tôi gần đây thường hay bị một chứng bệnh như sau (nhất là vào mùa mưa, hoặc ở những vườn dưới thấp bị đọng nước) lá bị vàng dần từ mép lá vàng vào bên trong . Thường những lá dưới thấp bị vàng trước sau đó cứ lan dần lên những lá phía trên. Cuống lá bị gẫy gập, sau một thời gian thì lá bị chết khô, nếu nặng thì cả bộ lá bị chết hết làm cho cây chuối bị khô, thốivà bị gẫy gập xuống. Những cây con ra sau này lớn lên cũng bị hiện tượng tương tự như cây mẹ của chúng, làm cho bụi chuối cứ chết dần, xơ xác...Xin cho biết đó là chứng bệnh gì, có cách nào để phòng trị chúng?
Lâm Văn Mến,
và một vài bà con ở Định Quán (Đồng Nai)



Trả lời: Qua mô tả của các bạn chúng tôi cho rằng, có thể cây chuối chỗ các bạn đã mắc bệnh héo rũ PANAMA do nấm Fusarium oxysporum gây ra. Đây là một bệnh khá nguy hiểm trên cây chuối, nhất là vào mùa mưa có điều kiện thời tiết rất phù hợp cho bệnh.
Ban đầu bệnh xuất hiện trên những lá già ở phía dưới, biểu hiện của bệnh là lá bị vàng dần từ bìa lá trở vào gân chính, sau đó lan dần lên các lá phía trên Đồng thời với qúa trình này thì cuống lá bị gẫy gập xuống, rồi cả phiến lá bị chết khô. Lúc đầu vẫn còn một số lá phía trên ngọn sống sót, mọc thẳng, nhưng đã chuyển dần sang mầu xanh lạt hơi vàng hoặc bị méo mó và cuối cùng cũng bị héo úa, gẫy gập và bị chết khô như các lá phía dưới. Sau khi lá bị chết, tuy cây chưa bị thối, bị đổ ngã nhưng các bẹ lá phía ngòai đã bị nứt, sau này cả cây bị thối, khô và gẫy gập xuống. Những cây con mới ra chưa có biểu hiện bị bệnh ngay, nhưng về sau lá cũng bị vàng dần héo rụi và chết dần, khiến cho cả bụi chuối bị chết khô, nhìn xơ xac, xấu bẩn. Nếu cây bị bệnh sớm thì cây có thể bị chết hoặc không cho buồng, nhưng nếu bị bệnh tấn công trễ (khi cây đã trưởng thành) thì vẫn cho buồng nhưng trái nhỏ.
Có lẽ do các bạn chưa biết hoặc chưa quan sát kỹ chứ thực ra với những cây đã bị bệnh khi chẻ dọc thân cây bệnh các bạn sẽ thấy chúng có mùi hôi, các bẹ phía ngòai có sọc mầu nâu, các bẹ non bên trong có sọc mầu vàng (ảnh Cắt củ chuối ra các bạn sẽ thấy các bó mạch bị hư tạo thành các đốm vàng, đỏ, nâu.
Nấm gây bệnh có thể tồn tại trong đất và trong tàn dư của cây bị bệnh. Bệnh lây lan chủ yếu qua cây con làm giống, đất có mang sẵn mầm bệnh, qua nước tưới, dụng cụ làm đất có mang sẵn mầm bệnh. Bệnh xâm nhập vào trong cây qua chóp rễ con hay qua các vết thương cơ giới do tuyến trùng hoặc các nguyên nhân khác gây ra ở rễ.
Qua quan sát thực tế vườn cây chúng tôi thấy bệnh thường gây hại nhiều trên các giống chuối xiêm, chuối già hương, còn các giống chuối khác bị bệnh ít hơn. Vào mùa mưa bệnh thường phát sinh, phát triển và gây hại nhiều hơn trong mùa khô. Những vườn đất trũng, ẩm thấp, những vườn có khả năng đầu tư thâm canh cao, bón nhiều phân (nhất là phân đạm), những vườn đất bị phèn... cũng thường bị bệnh gây hại nhiều hơn.
Để hạn chế bệnh các bạn phải áp dụng kết hợp nhiều biện pháp ngay từ khi mới lập vườn. Cụ thể là:
-Lên liếp cao, hình mai rùa để thóat nước tốt mỗi khi có mưa, tạo cho vườn luôn khô ráo. Những vườn nằm ở chỗ trũng nên có hệ thống mương rãnh sâu, để rút bớt nước trong vùng rễ của cây xuống mương.
-Tuyết đối không được lấy cây con ỡ những bụi chuối, vườn chuối đã bị bệnh làm giống cho vụ sau.
-Những vườn hay bị bệnh, những vườn thường bị ẩm ướt không nên trồng những giống dễ bị nhiễm bệnh như giống chuối xiêm, chuối già hương.
-Không nên bón qúa nhiều phân đam, phải bón cân đối giữa đạm, lân và kali, tăng cường bón thêm phân chuồng đã được ủ mục, bón thêm vôi bột để nâng cao độ pH cho những vườn đất bị chua phèn.
-Có thể dùng một vài lọai thuốc như Ridomil, Benomyl, Rovral,...pha nồng độ 0,1-0,2% tưới vào gốc trước khi bứng cây con làm giống và nhúng gốc cây giống trước khi trồng.
-Trong qúa trình chăm sóc cố gắng đừng làm đứt rễ chuối. Vài tháng một lần rại thuốc Furadan hoặc Basudin hột vào xung quanh gốc chuối để diệt tuyến trùng, hạn chế vết thương cơ giới do tuyến trùng gây ra, từ đó hạn chế bớt “cửa ngõ” xâm nhập của nấm bệnh vào trong cây.
-Khi cây đã bị bệnh phải chặt bỏ cả cây, bứng bỏ cả gốc đem ra khỏi vườn tiêu hủy, sau đó rải vôi bột hoặc tưới dung dịch của những lọai thuốc nước vừa nêu trên để khử trùng trước khi trồng chuối trở lại.
-Với những vườn đã áp dụng nhiều biện pháp mà bệnh vẫn còn nhiều , nên luân canh với những lọai cây trồng khác trong vài năm.