Tại cánh đồng thôn Bắc, ông Lê Văn Cách đang nhanh tay chuyển những bó lúa lên xe. Ông cho biết: "Năm nay, gia đình tôi cấy 3 sào lúa xuân sớm. Tuy được gieo cấy đúng khung thời vụ, nhưng bông lúa vẫn có nhiều hạt lép, hạt lửng, năng suất chỉ đạt 1,2 tạ/sào, giảm 0,6 tạ/sào so với cùng kỳ năm trước." Qua tìm hiểu thực tế, cũng như gia đình ông Cách, năng suất lúa của nhiều gia đình khác ở xã Đồng Việt cũng chỉ đạt từ 1,2 - 1,6 tạ/sào. 

Ông Nguyễn Thanh Toàn, Phó Chủ tịch UBND xã Đồng Việt cho biết “vụ xuân sớm năm nay, toàn xã gieo cấy 139 ha lúa, trong đó chủ yếu là các giống lúa thuần có năng suất, chất lượng cao như: KD18, Q5, Xi23, NX30. Hiện nay, nông dân trong xã đã thu hoạch được  gần 60% diện tích lúa xuân sớm".  Năng suất lúa giảm do thời tiết ấm hơn những năm trước khiến lúa sinh trưởng phát triển mạnh, trổ bông sớm gặp gió bắc; một số loại sâu bệnh gây hại mạnh như: sâu đục thân, sâu cuốn lá, rầy nâu và bệnh thối bẹ lá cũng làm ảnh hưởng tới năng suất lúa. Cũng như xã Đồng Việt, nông dân các địa phương khác trên địa bàn huyện cũng đang khẩn trương thu hoạch lúa xuân sớm với hơn 1.800 ha, năng suất có thể giảm hơn so với cùng kỳ năm trước.

Rời Yên Dũng, chúng tôi đến huyện Tân Yên. Được biết, vụ chiêm xuân năm nay toàn huyện đã gieo cấy được 6.100 ha lúa, trong đó trà xuân sớm 600 ha, đạt  kế hoạch đề ra, năng suất bình quân ước đạt từ 48-49 ta/ha, tương đương so với cùng kỳ năm trước. Tranh thủ thời tiết thuận lợi huyện đang tập trung chỉ đạo nông dân thu hoạch nhanh diện tích lúa chiêm dầm và xuân sớm, đồng thời chủ động chăm sóc trà lúa xuân chính vụ và xuân muộn. Theo ông Nguyễn Quang Lượng, Trưởng phòng Nông nghiệp huyện thì năm nay trà lúa xuân sớm không gặp khó khăn về nước tưới  nhưng  lại có một phần diện tích lúa  trỗ sớm  và gặp gió bắc bởi vậy nên năng suất giảm. Cụ thể như các xã: Lam Cốt, Việt Lập, Liên Chung... năng suất lúa ước đạt 1,7 tạ/sào.

Qua khảo sát thực tế cho thấy, không phải toàn bộ diện tích lúa xuân sớm ở hai huyện trên năm nay đều giảm năng suất bởi ảnh hưởng thời tiết và sâu bệnh gây hại mà chỉ có một phần diện tích cục bộ bị giảm năng suất. Diện tích lúa còn lại năng suất vẫn đạt tương đương năm trước là do được gieo cấy bằng các giống lúa năng suất, chất lượng cao, chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh kịp thời. Năm nay, Bắc Giang gieo cấy 10 nghìn ha lúa xuân sớm. Theo đánh giá của Sở Nông nghiệp và PTNT, năng suất vụ chiêm xuân  năm nay ước đạt 49,8 tạ/ha, trong đó năng suất trà xuân sớm ước tương đương năm trước. Những năm tới, để nâng cao năng suất trà lúa xuân sớm, các địa phương trên địa bàn Bắc Giang  cần đưa các giống lúa thuần, lai có năng suất, chất lượng cao vào thâm canh. ở các vùng ngoại đê nên gieo cấy sớm hơn để tránh nước tiểu mãn...