Từ nhiều năm nay, trong khi xuất khẩu lạc chính ngạch chưa hề có giao dịch nào thì tình trạng xuất khẩu theo đường tiểu ngạch ở Diễn Châu, Nghệ An lại sôi nổi mà chưa có hướng giải quyết.

Anh Ngô Văn Khoái, xóm 11 a, xã Diễn Thịnh, huyện Diễn Châu có thâm niên gần 10 năm đi thu gom lạc ở huyện Nghi Lộc, tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình để bán cho tư thương vùng biên giới Việt - Trung. Từ đầu vụ đến nay, anh đã thu gom được 80 tấn lạc vỏ và đã bán được 60 tấn, sau khi trừ chi phí, thu lãi 50 triệu đồng. Khi chúng tôi đến, từ ngoài sân vào trong nhà chất đầy bì lạc. “Lạc đang chững giá và có chiều hướng giảm xuống do tư thương ép giá nên 25 tấn lạc vỏ gia đình tôi đang tích trữ lại, khi nào được giá sẽ bán”- anh Khoái cho biết.

Diễn Thịnh là một trong những xã có diện tích và sản lượng nằm trong “top” đầu của huyện Diễn Châu về sản xuất lạc. Toàn xã có 432 ha lạc, năng suất bình quân 31,6 tạ/ha, sản lượng đạt 1.365 tấn. Sau khi thu hoạch, lạc của bà con vẫn để trong nhà chưa bán. Trong khi đó, họ lại đi thu mua lạc của các tỉnh bạn như Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Quảng Bình và các huyện lân cận về chế biến rồi bán lại cho tư thương, chủ đầu nậu lớn đi tiêu thụ.

Từ lâu, lạc được xem là sản phẩm xuất khẩu chủ lực của tỉnh Nghệ An. Công ty TNHH Thai Chili Pearnut Trader (Thái Lan) - bạn hàng lớn của các doanh nghiệp xuất khẩu lạc Nghệ An từ nhiều năm nay hầu như chưa có giao dịch với bất kỳ doanh nghiệp nào trên địa bàn tỉnh về nhập khẩu lạc. Một số doanh nghiệp chuyên về xuất khẩu lạc truyền thống cũng đã có giao dịch với các bạn hàng từ một số nước ASEAN khác như Indonesia, Singapore, Malaysia, nhưng lại chưa có bất kỳ hợp đồng nào được ký kết vì giá lạc Nghệ An cao hơn giá lạc của Ấn độ. Hiện tại cũng chưa có bất kỳ doanh nghiệp ngoại tỉnh nào vào Nghệ An khai thác lạc nhân xuất khẩu.

Trong khi đó, ngay từ đầu vụ thu hoạch lạc, một số tư thương vùng biên giới Việt - Trung đã vào Nghệ An khảo sát thị trường và đặt cơ sở mua hàng qua các “đầu nậu”. Riêng huyện Diễn Châu có 29 đại lý, cơ sở chế biến hàng nông sản; trong đó có hai công ty TNHH Sỹ Thắng và Thái Thịnh chuyên thu mua lạc với số lượng lớn; lượng hàng tiêu thụ mỗi ngày 3 - 4 xe, tương đương 30 - 40 tấn/xe. Đầu vụ, giá lạc nhân sơ chế được bán với giá 38 triệu đồng/tấn; thấp hơn so với cùng kỳ năm 2011 là 40 triệu đồng/tấn. Hiện tại, giá lạc nhân đang giảm dần, lạc nhân loại I là 36.500 đồng/kg, giá lạc nhân xô là 34.500 đồng/kg. Theo Phòng Quản lý Xuất nhập khẩu, Sở Công Thương Nghệ An, đến đầu tháng 7, ước tính có 3.500 tấn lạc nhân xô đã được xuất bán cho tư thương vùng biên giới Việt – Trung, đạt kim ngạch 6 triệu USD.

Ngay từ đầu vụ, huyện Diễn Châu đã hỗ trợ 250 hộ nông dân sản xuất lạc ở xã Diễn Thịnh hưởng thụ dự án “Cạnh tranh nông nghiệp” thông qua chương trình tập huấn, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật, xây dựng cánh đồng doanh thu cao, sản xuất lạc giống mới, hỗ trợ phân bón, phủ ni lông. Đối tượng thụ hưởng dự án được doanh nghiệp bao tiêu 100% sản phẩm. Song với diện tích là 4.000 ha lạc của toàn huyện thì 240 ha lạc trong dự án cạnh tranh nông nghiệp vẫn là con số quá khiêm tốn. Vì vậy, hầu hết nông dân sản xuất lạc phải tự tìm đầu ra cho sản phẩm.

Đã đến lúc, các địa phương ở Nghệ An phải có quy hoạch cụ thể từng vùng trồng chuyên canh nông sản, theo thế mạnh từng vùng, tiến tới hình thành những vùng nông nghiệp công nghệ cao, tạo mối liên kết chặt chẽ giữa Nhà nước, nhà nông, nhà khoa học và doanh nghiệp. Có như vậy, hàng nông sản mới có chất lượng đồng bộ, giá ổn định, nông dân cũng không phải canh cánh nỗi lo sản phẩm sản xuất ra mà không tiêu thụ được.

Ông Hoàng Lâm, Phó Phòng Nông nghiệp và Thủy sản huyện Diễn Châu đề nghị: Tỉnh Nghệ An cần sớm xây dựng chợ nông sản tại huyện Diễn Châu để trở thành nơi giao dịch mua bán sản phẩm lạc. Mặt khác, tỉnh cần đầu tư xây dựng dây chuyền công nghệ chế biến, bảo quản sau thu hoạch; tìm kiếm bạn hàng, thu mua lạc cho nông dân. Hiện, công ty TNHH Sỹ Thắng đang tiến hành làm hồ sơ xây dựng thương hiệu lạc Diễn Châu; bước đầu công ty thu mua, đóng gói sản phẩm đưa vào các siêu thị trên địa bàn nhằm tạo dựng thương hiệu “đặc sản lạc Nghệ An”. Khi có thương hiệu, giá cả sản phẩm lạc ở Nghệ An sẽ ổn định hơn, có điều kiện vươn ra thị trường ngoài nước.

Vụ xuân 2012, Nghệ An gieo trồng 17.513 ha lạc; năng suất bình quân 22 tạ/ha (đối với lạc phủ ni lông đạt 28 tạ/ha), tổng sản lượng ước đạt 40.000 tấn lạc vỏ, trong đó 28.000 tấn phục vụ xuất khẩu. Khác với vụ lạc năm 2011, năm nay, thời điểm thu hoạch lạc diễn ra chậm hơn. Các huyện vùng trung du và miền núi như Tân Kỳ, Quỳ Hợp, Anh Sơn, Thanh Chương, Nam Đàn,vụ thu hoạch đến chậm hơn từ 15-30 ngày, tùy vùng (do có nhuận hai tháng 4). Do ảnh hưởng của đợt nắng nóng kéo dài, một số diện tích lạc đang thời kỳ làm củ bị héo, nhiều diện tích bị cháy. Cuối vụ lạc, do trời mưa to làm ngập úng một số diện tích nên chất lượng lạc năm nay nhìn chung kém hơn những năm trước./.