Nguyên nhân do giá lúa năm nay giảm mạnh so với cùng kỳ nên nhiều hộ cố trữ lúa lại để chờ giá lên chút đỉnh. Những hộ bán được lúa thì đều trong hoàn cảnh buộc phải bán rẻ để trả tiền phân bón, thuốc trừ sâu cho đại lý, trả nợ vay ngân hàng.
Cái gì cũng tăng, chỉ có lúa giảm giá
Dọc theo con đường bê tông dẫn về ấp Hoà Thanh (xã Định Hoà, huyện Gò Quao), chúng tôi chứng kiến nhiều hộ nông dân vẫn còn chất đống lúa Đông Xuân trong nhà, mặc dù vụ Hè Thu đã sắp thu hoạch. Anh Danh Thảo – ngụ tại ấp Hoà Thanh cho biết: “Nông dân vùng này chủ yếu trồng các giống chất lượng cao như: OM7347, OM5451, OM6976. Vụ Hè Thu 2011, thương lái mua lúa khô tại nhà giá hơn 8.000đ/kg, nhưng tới vụ Đông Xuân năm nay thì không hiểu sao chỉ bỏ giá trên 5.000đ/kg, mà từ hơn tháng nay cũng rất ít thấy ghe vô thu mua lúa. Nhà tui có 8 ha đất nông nghiệp, nhờ ký hợp đồng sản xuất giống với doanh nghiệp ở Cần Thơ nên bán gần hết, lúa tồn đọng còn khoảng hơn… 15 tấn”.
Không may mắn như anh Thảo, hộ anh Danh Toàn (em ruột anh Thảo) trồng 10 ha lúa tới nay chưa bán được hạt nào, hộ ông Danh Phúc mới bán được 30 tấn trên tổng sản lượng 60 tấn. Khi chúng tôi hỏi về chủ trương mua tạm trữ 1 triệu tấn lúa tạm trữ của Chính phủ, anh Thảo chia sẻ: “Tui có nghe nói chủ trương của Chính phủ, huyện cũng khuyến khích nông dân trồng lúa chất lượng cao để dễ tiêu thụ, nhưng lạ là từ hồi nào tới giờ không thấy thương lái tới đây mua lúa để xuất khẩu. Tụi tui chủ yếu chờ ghe bên miệt Bạc Liêu, Hậu Giang, Cà Mau qua mua lúa về xay gạo bán ra chợ loại thơm nhẹ”.
Không có điều kiện trữ lúa dài ngày nhưng các hộ vừa nêu ở trên, anh Danh Xuân (cũng ngụ ấp Hoà Thanh) chia sẻ: “Mình ít đất nên lúa vừa chín đã phải bán tại ruộng để lấy tiền trả nợ phân bón, thuốc trừ sâu cho đại lý, còn bao nhiêu tiền thì để dành ăn trong nhà chờ tới vụ sau. Năm nay cái gì cũng tăng, chỉ có lúa là giảm giá. Một bao phân Urê 50kg vụ Hè Thu 2011 giá bán 480.000đ, tới Đông Xuân 2012 đã tăng lên 570.000đ. Phân DAP năm 2011 giá 680.000đ/bao 50kg thì năm nay cũng tăng lên 770.000đ”. Loay hoay tính toán một lúc, anh Xuân đưa ra con số chi phí đầu tư vụ Đông Xuân 2012 tăng gần 20%, trong khi giá lúa giảm gần 30% so với năm 2011.
Nói về việc giá lúa năm nay giảm mạnh so với cùng kỳ 2011, ông Nguyễn Quốc Khởi – thương lái thu mua lúa đến từ huyện Phước Long, tỉnh Bạc Liêu phân trần: “Năm nay không hiểu sao mà gạo thơm bán chậm lắm. Giá gạo thơm tại chợ Bạc Liêu giờ chỉ khoảng hơn 9.000đ/kg”.
Để kiểm chứng tình hình giá cả lúa gạo khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), chúng tôi truy cập Website của Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) thì thấy thông tin (đến cuối tháng 6/2012), giá lúa khô tại kho khu vực ĐBSCL loại thường dao động từ 4.650 – 4.750 đồng/kg, lúa dài khoảng 5.000 – 5.100 đồng/kg. Giá gạo nguyên liệu loại 1 làm ra gạo 5% tấm hiện khoảng 6.600 – 6.700 đồng/kg tùy từng địa phương, gạo nguyên liệu làm ra gạo 25% tấm là 6.400 – 6.500 đồng/kg tùy chất lượng và địa phương. Giá gạo thành phẩm 5% tấm không bao bì tại mạn hiện khoảng 8.000 – 8.100 đồng/kg, gạo 15% tấm 7.550 – 7.650 đồng/kg và gạo 25% tấm khoảng 7.150 – 7.250 đồng/kg tùy chất lượng và địa phương.
Trăm sự phải qua… “cò nông nghiệp”
Theo phản ánh của người dân, mấy năm trở lại đây xuất hiện ngày càng nhiều những người làm trung gian trong hầu hết các khâu sản xuất, nên bà con gọi chung họ là “cò nông nghiệp”.
Nói về vai trò của… "cò" trong khâu tiêu thụ lúa, anh Danh Thảo cho biết: “Mấy ông làm cò chạy đi từng nhà chào giá, tổng hợp số lượng nhắm đủ 01 ghe (khoảng vài chục tấn) thì cho thương lái hay để họ qua mua, đỡ mất công chạy ghe không chờ chực hàng tháng trời rất tốn kém. Mỗi tấn lúa cò lấy 15.000đ, nên thương lái giờ coi như khoán trắng khâu thu gom cho cò”.
Ông Danh Huy – cán bộ Tổ kinh tế thuộc UBND xã Định Hoà cho rằng: “Giá lúa lên cao, hay xuống thấp một phần do thị trường tiêu thụ, nhưng cũng có phần do các cò quyết định, không loại trừ khả năng cò bắt tay với thương lái để ép giá nông dân. Tính sơ sơ vào vụ thu hoạch rộ thì mỗi ngày cò bỏ túi vài triệu đồng là bình thường. Cũng có trường hợp nông dân tự bỏ tiền đầu tư phương tiện chở lúa ra tận công ty xuất khẩu để bán, nhưng ra tới đó muốn bán được lúa cũng lại phải qua… cò”.
Không chỉ làm trung gian tiêu thụ lúa, “cò nông nghiệp” còn mở rộng phạm vi hoạt động sang các khâu thuê máy cày, máy gặt đập liên hợp, bảo lãnh để nông dân nghèo mua chịu phân bón, thuốc trừ sâu, nhất là “chạy” thủ tục vay vốn, đáo hạn ngân hàng.
Anh Danh Xuân gửi gắm nguyện vọng: “Lúa thóc kiểu này làm sao có lời để sống. Nông dân vùng này làm lúa 2 vụ, một năm phải ăn ở không gần 3 tháng trời nên thu nhập phải chia đều ra cho cả năm. Nếu năm nào trời thương thì đủ sống, còn lũ lụt, hạn hán thì coi như phải chịu thiếu hụt. Chỉ mong Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiêu thụ lúa với mức giá hợp lý để nông dân bớt khổ”.
Trao đổi về tình hình khó tiêu thụ lúa chất lượng cao của nông dân, ông Huỳnh Văn Gành – Giám đốc Sở Công Thương Kiên Giang cho biết, 6 tháng đầu năm 2012, Sở đã chỉ đạo các doanh nghiệp thu mua hơn 480 nghìn tấn lúa cho nông dân. Tuy nhiên, vẫn còn một lượng lúa đáng kể tại các địa phương chưa thể thu mua hết. Trong khi đó, với kế hoạch mua tạm trữ 500.000 tấn gạo của Hiệp hội Lương thực, thì nhiều khả năng 7 doanh nghiệp xuất khẩu của Kiên Giang chỉ được phân bổ khoảng 40 nghìn tấn, do đó sẽ rất khó mua hết lúa cho nông dân trong vụ Hè Thu sắp tới, chứ chưa nói đến lượng lúa Đông Xuân còn tồn đọng. Vì vậy, nhiều khả năng các doanh nghiệp sẽ phải tăng cường mua lúa tạm trữ chờ kế hoạch xuất khẩu từ nay đến cuối năm và năm 2013, làm sao phải đảm bảo tiêu thụ ở mức tối đa không để nông dân gặp khó do lúa không bán được./.