Đi trên tuyến đường Yên Bái- Khe Sang qua các xã Yên Hưng, Mậu Đông, Quang Minh, Đông Cuông, An Bình, Lâm Giang... đến đâu cũng gặp bà con nông dân đang khẩn trương thu hoạch sắn cao sản; còn cán bộ, công nhân Nhà máy sắn Văn Yên và các thương lái trong và ngoài tỉnh thì tấp nập đi vào các ngõ xóm để thu mua sắn củ cho bà con nông dân, báo hiệu thêm một năm Văn Yên lại được mùa sắn.

Cùng chúng tôi đi thực tế tìm hiểu chuyện trồng, thu hoạch sắn của bà con nông dân các xã trong vùng quy hoạch anh Nguyễn Trung Hiền- Trưởng phòng Kinh tế huyện cho biết: “ Từ năm 2004 đến nay năm nào huyện Văn Yên cũng duy trì ổn định diện tích gần 4.000 ha sắn cao sản và trên 700 ha sắn địa phương, sản lượng đạt trên 100 ngàn tấn, đảm bảo đủ nguyên liệu cung ứng cho Nhà máy sắn Văn Yên chế biến. Vụ sắn năm nay, bà con nông dân các xã trong vùng quy hoạch nguyên liệu trồng được 4.720 ha sắn, trong đó sắn cao sản trồng được 3.952 ha, sắn thường trồng được 768 ha, tăng trên 230 ha so vụ sắn năm 2005. Từ đầu tháng 10, bà con nông dân một số xã trong huyện đã bắt đầu thu hoạch sắn bán cho Nhà máy và các thương lái xuất sang Trung Quốc. Đến thời điểm này, các hộ dân đã thu hoạch được gần 10% diện tích, năng suất bình quân ước đạt 26 tấn/ha, sản lượng ước đạt trên 113 ngàn tấn.

Bên những khóm sắn cao sản vừa nhổ lên khỏi mặt đất, ông Nguyễn Mạnh Hùng- nông dân ở thôn 10 xã Mậu Đông phấn khởi tâm sự: “ Trước đây 1,5 ha đất đồi gia đình tôi trồng đủ các loại cây nào là chè, quế, chẩu, bồ đề... thu nhập từ vườn rừng thấp; ruộng lại ít, nên đời sống khó khăn lắm. Từ khi có cây sắn cao sản về Văn Yên, gia đình tôi và nhiều gia đình khác ở thôn 10 đã chuyển diện tích trồng cây hỗn hợp sang trồng sắn cao sản, mỗi năm thu nhập được từ 13- 15 triệu đồng, trừ chi phí đi cũng lãi được trên 10 triệu. Nhờ trồng sắn cao sản nên đời sống của gia đình tôi được cải thiện hơn và mua sắm được ti vi, giường tủ, xe máy, trâu, bò về chăn nuôi.”.

Ở Mậu Đông có rất nhiều hộ đang giàu lên từ trồng sắn cao sản và đầu tư làm lò sấy sắn lát khô. Chị Nguyễn Thị Cúc- một chủ lò sấy sắn ở thôn 5 cho biết: “ Gia đình tôi mới đầu tư xây lò sấy sắn hết 10 triệu đồng, hiện nay, mỗi ngày thu mua khoảng 10 tấn sắn tươi với giá từ 500- 520 đồng/kg, băm lát sấy bán cho các thương lái xuất sang Trung Quốc. Trừ chi phí tiền mua than và công băm, sấy sắn mỗi ngày cũng lãi được từ 300- 400 ngàn đồng.”.

Vụ sắn năm nay xã Mậu Đông trồng được 520 ha sắn, sản lượng đạt khoảng trên 15 ngàn tấn, các hộ dân trồng sắn trong xã chủ yếu bán sắn củ tươi cho các thương lái hoặc sấy khô bán ra ngoài, chứ không bán cho Nhà máy, bởi nhiều lý do khác nhau như: phương thức thu mua, giá cả, phẩm cấp... không hấp dẫn, thuận tiện, nhanh gọn như tư thương. Vì vậy mới là đầu mùa mà các lò sấy của tư nhân đã mọc lên như nấm. Anh Nguyễn Xuân Lý- Chủ tịch UBND xã cho biết: “ Mậu Đông hiện có khoảng có khoảng trên 50 lò sấy bằng than và 3 lò sấy điện từ 1- 10 tấn/ngày, nhưng mới có 15 lò đăng ký cam kết về môi trường. Hiện tại xã đang cùng với Phòng Tài nguyên- Môi trường huyện kiểm tra và sẽ đình chỉ các lò sấy không đảm bảo các quy định về môi trường.”.

Tại Nhà máy sắn Văn Yên cán bộ, công nhân cũng đang tích cực thu mua sắn về chế biến tinh bột. Nhà máy bắt đầu thu mua sắn từ đầu tháng 10 với giá 500 đồng/kg (sắn cao sản), sắn địa phương 450 đồng/kg để sản xuất. Với sản lượng dự ước trên 113 ngàn tấn sắn củ tươi trong vụ này, sẽ thừa để cung ứng cho 2 nhà máy có công suất như Nhà máy sắn Văn Yên sản xuất.

Chia tay với bà con nông dân vùng đất sắn, chúng tôi thấy vui cùng với họ, nhưng cũng không khỏi băn khoăn vì cách làm ăn của người nông dân nơi đây chưa thật bền vững, vì đất trồng sắn đã bắt đầu có dấu hiệu bạc màu, mà suất đầu tư cho mỗi héc ta trồng sắn lại rất thấp, chỉ vài năm nữa thôi liệu củ sắn cao sản có còn to như hiện nay không? Đây là một vấn đề mà chính quyền địa phương ở Văn Yên cần có giải pháp hữu hiệu để cải thiện việc trồng sắn cao sản.