Con đường dẫn chúng tôi vào xã Vân Trục (huyện Lập Thạch) như gần thêm, không thể tin vào mắt mình khi phía trước là những khu vườn thanh long xanh mướt của lá, đỏ rực của quả. Đến thôn Đồng Núi, hầu như gia đình nào cũng trồng cho mình ít nhất vài hom thanh long, nhà nào nhiều thì cũng vài trăm thậm chí hàng nghìn gốc. Chúng tôi đến thăm vườn thanh long của chị Nguyễn Thị Yên, một trong những hộ trồng thanh long sớm nhất và có quy mô lớn nhất xã, chị cho biết: trước đây khu vườn này là vườn tạp, vợ chồng chúng tôi đã cải tạo để trồng xoài, vải nhưng quả nhỏ, ăn chua, năng suất thấp nên không cho giá trị kinh tế. Được người chị dâu giúp đỡ anh chị đã quyết định chuyển sang trồng thanh long. Anh chị đã về trung tâm giống cây trồng Trung ương để mua giống, học kỹ thuật trồng và chăm sóc, tham khảo kỹ thuật trồng thanh long qua sách báo, truyền hình. Hiện nay trong khu vườn của gia đình chị có 1.200 gốc thanh long, trong đó đa số là thanh long ruột đỏ. Trung bình mỗi hom cho thu hoạch 30- 40kg, mỗi năm cho thu hoạch trên 2 tấn quả, với giá bán từ 12- 25.000 đồng/kg. Không chỉ bán thanh long quả, gia đình chị còn ươm thanh long giống bán cho các hộ trong và ngoài xã có nhu cầu. Từ trồng thanh long và chăn nuôi, trừ chi phí gia đình chị thu lãi trên 100 triệu đồng.
Là phó chủ tịch HĐND xã, công tác xã hội đã rất bận bịu, nhưng chị Hà Thị Liêm vẫn dành một khoảng thời gian chăm sóc vườn thanh long của gia đình. Chị kể: chồng chị sau khi xuất ngũ từ miền nam ra anh mang theo vài nhánh thanh long ruột trắng, thấy cây phát triển tốt, cho hoa trái sum xuê. Thấy vậy, anh chị đã quyết định nhân giống thanh long, nhiều người rất nghi ngại và đã đặt ra câu hỏi liệu cây thanh long có thể phát triển được trên đất này không hay lại thua lỗ như một số cây ăn quả trước đó. Nhưng chỉ sau một năm câu hỏi đó đã có câu trả lời, cây thanh long phát triển rất tốt và đang cho giá trị kinh tế cao. Hiện nay, toàn bộ khu vườn tạp nay đã được phủ kín bởi cây thanh long. Do nhu cầu và giá cả thị trường, anh chị đã chuyển sang trồng gần 80% diện tích là cây thanh long ruột đỏ. Chị cho biết thêm: trồng thanh long không khó, nhưng phải có vốn, chỉ cần một cột xi măng, phân chuồng, phân hoá học và 4 nhánh thanh long giống ta đã có một hom thanh long. Mỗi năm chỉ bón phân hai lần: bón thúc mầm và bón thúc quả. 20 năm sau cây thanh long mới phải trồng lại. Hiện nay, chị Liêm giống như một cán bộ kỹ thuật trồng thanh long của xã. Những kiến thức, kinh nghiệm chị học hỏi, đúc rút được chị đều đem phổ biến cho bà con trong xã với mong muốn rằng những vườn, đồi hoang tạp của xã sẽ biến thành những vườn thanh long trĩu quả, góp phần to lớn vào năng cao đời sống và xoá đói giảm nghèo ở Vân Trục.
Bí thư Đảng uỷ xã - Lương Thị Phượng cho biết: Vân Trục là một xã miền núi, thuỷ lợi gặp rất nhiều khó khăn, chủ yếu phụ thuộc vào nước trời nên. Vài năm trước đây, xã vận động nhân dân cải tạo vườn tạp để trồng cây ăn quả như: nhãn, xoài, vải nhưng năng suất, chất lượng rất thấp. Một số hộ ở thôn Đồng Núi đã mạnh dạn chuyển sang trồng thanh long, chỉ sau một thời gian ngắn nhưng đã cho kết quả đáng mừng. Cây thanh long còn cho thu hoạch trong một thời gian dài: thu hoạch 8 đợt quả/ năm, 20 năm sau mới phải trồng lại. Điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng ở đây phù hợp nên cây thanh long phát triển rất tốt. Nếu so sánh với thanh long ruột đỏ của miền nam thì thanh long của Vân Trục tuy quả có nhỏ hơn nhưng chất lượng quả không thua kém gì, quả vỏ mỏng, ruột đỏ đậm, ăn đậm đà, thơm ngon. Ở xã hiện nay không chỉ có thôn Đồng Núi trồng thanh long mà nó đã được nhân rộng ra toàn xã, thậm chí rất nhiều hộ ở Tam Đảo, Tam Dương đã đến Vân Trục mua giống về trồng. Để tạo điều kiện giúp đỡ các hộ phát triển kinh tế đồi vườn xã đã liên hệ với ngân hàng chính sách xã hội để các hộ được vay vốn với lãi suất thấp; mở lớp phổ biến kỹ thuật trống thanh long cho nông dân ngay tại xã.
Một thuận lợi cho cây thanh long đó là thị trường tiêu thụ đã ngày càng được mở rộng, thương hiệu thanh long Vân Trục đang được khẳng định trên thị trường. Trước kia người ta chỉ dùng thanh long cho sinh hoạt gia đình, làm quà thì nay nó đã trở thanh một thứ hàng hoá cho giá trị kinh tế, mỗi kg thanh long ruột đỏ có giá từ 12- 25.000đồng/kg. Nhiều gia đình trồng thanh long cho biết, hàng sản xuất ra đến đâu được các lái buôn đến thu mua đến đó, thậm chí họ đã đặt sẵn đơn hàng. Với quy mô trồng thanh long ngày càng mở rộng như hiện nay, xã đang tìm kiếm các thị trường mới đặc biệt là các siêu thị, các thị trường mới và có thể chuyển sang xuất khẩu.