Xoan là cây mọc hoang khắp nơi và cũng được trồng ở khắp cả nước vì xoan thích hợp với nhiều loại đất,bãi cát, đồng bằng, đồi núi và nương rẫy.
Vỏ xoan dùng làm thuốc, có thể bóc vỏ ngay khi cây còn sống. Vỏ xoan hái về, phơi hay sấy khô, hoặc sao cho vàng, hết mùi hăng là dùng được, không phải chế biến gì khác. Vỏ thân, vỏ rễ được dùng làm thuốc nhưng vỏ rễ mạnh hơn với tên “Khổ luyện bì” hay “Khổ luyện căn bì”.
Quả xoan cũng được dùng làm thuốc gọi là “Khổ luyện tử”.
Thành phần:
Vỏ thân và vỏ rễ chứa một ancaloit vị đắng tên là Macgosin có tác dụng diệt giun. Trong cây xoan còn chứa hàm lượng Tanin tương đối cao 70%.
Quả xoan cũng chứa ancaloit có tên là Azaridin và một chất dầu chiếm 60%. Thành phần dầu có diêm sinh làm cho dầu có mùi tỏi.
Tác dụng dược lý:
Ngay từ năm 1948, Hồ Sùng Gia (Trung Quốc) đã chứng minh: thành phần có tác dụng trên giun lợn là một chất nhựa trung tính. Vỏ xoan được ngâm trong rượu, dùng dịch chiết với nồng độ 0,25% làm giun lợn bị say. Nhựa trung tính chỉ cần nồng độ 0,1% cũng làm say giun lợn.
Sau đó có nhiều công trình nghiên cứu khác nữa cũng cho biết: Nước sắc vỏ xoan cô thành cao mềm được chiết tách bằng cồn ethylic. Ta thu hồi được nhựa màu vàng nâu, vị đắng, mùi hăng, chất này làm chết giun lợn trong vòng 30 phút. Những thử nghiệm khác cho biết: vỏ xoan và nước đun sôi, cô đặc thành cao mềm và ta chiết cao mềm bằng Axeton, sau đó bốc hơi Axeton ta thu được chất màu vàng, nhựa này có tác dụng làm giun lợn chết sau 20 phút.
Nước sắc vỏ xoan 100% chữa giun đũa đạt kết quả 78%. Với liều 4-5g vỏ rễ/kg thể trọng. Tuy kết quả tốt nhưng có để lại tác dụng phụ, biểu hiện mặt đỏ, buồn ngủ.
Theo kinh nghiệm của Trung Quốc: thuốc viên chế từ vỏ xoan dưới hình thức viên 0,3-0,1% hoạt chất chữa giun đũa đạt kết quả 72,2% với liều 1-1,5 viên cho trẻ 1 tuổi, liều 2-3 viên với trẻ 2-4 tuổi, liều 6 viên với trẻ 13-18 tuổi và sử dụng từ 8-9 viên cho người lớn.
Ở Việt Nam, một số bệnh viện đã thử nghiệm trên 117 bệnh nhân được tẩy giun bằng nước sắc vỏ xoan với liều 1g vỏ/kg thể trọng, không thấy có phản ứng phụ mặc dầu 100% số người được tẩy đều ra giun kim, 86% ra giun đũa. Trước khi thử nghiệm đã uống Piperazin, Santonin mà chưa thấy giun ra.
Ngoài ra, sắc nước vỏ xoan còn ức chế một số vi khuẩn gây bệnh ngoài da./.