Thấp tim chủ yếu gây bệnh ở trẻ 2-15 tuổi, đặc biệt 3-7 tuổi. Tỷ lệ mắc khoảng 3/1.000 trẻ. Bệnh khởi phát đột ngột làm trẻ sốt 39-40 độ kèm theo rét run, mệt lả, vật vã, kém ăn, bỏ bú, nôn nhiều, đau bụng, đau đầu...


Trẻ có biểu hiện nhiễm khuẩn như môi khô, lưỡi bẩn nhiều bợn trắng, họng hầu và amidan sưng to, phù nề, mầu đỏ thẫm (mầu mận chín). Vùng hầu-họng thường có lớp mủ trắng đục che phủ. Tình trạng này kéo dài 1-2 tuần trước khi có biểu hiện thấp tim hay viêm cầu thận cấp.


Thấp tim thường gây các tổn thương ở tim, để lại di chứng hẹp hở các van tim, rối loạn huyết động làm ảnh hưởng lớn đến sức khỏe.


Thấp tim có năm biểu hiện chính:


Viêm tim (gặp 80% trường học có thể là viêm nội tâm mạc, viêm cơ tim-nội tâm mạc hoặc viêm tim toàn bộ. Trẻ có biểu hiện nhịp tim nhanh bất thường, tim to.


Viêm khớp (viêm đa khớp di chuyển), gặp 75% trường hợp.


Hồng ban, chủ yếu gặp trong các thể nặng, có thể là ban vòng đỏ, giữa bình thường, kích thước hình dạng khác nhau, ban vòng hoặc ban hồng hình hơi tròn, đường kính 1-2cm, ở giữa hồng nhạt hơn, không ngứa, không đau, không phù nề. Ban mọc chủ yếu ở thân, bụng, các chi, ít khi ở mặt.


Các biểu hiện phụ như sốt ở các mức độ khác nhau.


Khoa Nhi-bệnh viện Thanh Nhàn ba năm qua phải tiếp nhận 1.676 bệnh nhi tuổi 6-15, trong đó có 192 trường hợp tim mạch, 158 bệnh nhân thấp tim. Bé gái nhiều hơn trai. Trẻ vào viện tập trung vào các tháng 6, 7, 8, 10, 11, 12. Bệnh nhân thấp tim ở nông thôn chiếm số lượng cao hơn ở thành phố.


Hầu hết người bệnh có tiền sư viêm họng, viêm amidan, viêm da nhiều lần, hoặc gia đình không có điều kiện chăm sóc trẻ em.


Những tháng mùa đông thời tiết lạnh, ẩm là điều kiện thuận lợi khiến trẻ dễ bị viêm họng nhất. Thấp tim là bệnh có nhiều nguy cơ tái phát và dễ có những rối loạn huyết động, dẫn tới rối loạn nhịp tim, suy tim gây cảnh hưởng nhiều đến khả năng sinh hoạt và lao động, thậm chí dẫn tới tàn phế cho trẻ.


Để hạn chế tình trạng này, từ năm 1999 bệnh viện Thanh Nhàn đã thực hiện việc tiêm phòng. Trước khi tiêm phòng thấp cấp 2, người bệnh được khám, điện tim, X-quang tim, siêu âm kỹ. Sau đó bệnh nhân được tiêm mông với liều benzathin penicillin 1,2 triệu đơn vị, 4 tuần/lần. Với trẻ dưới 30 kg, dùng 600.000 đơn vị/ lần. Kết quả rất tốt, hầu hết các triệu chứng nhiễm liên cầu khuẩn ở họng-amidan giảm rõ rệt. Nhiều trẻ sau tiêm phòng 1-3 năm đã hết múa giật hoàn toàn. Một số bệnh nhi bị viêm đa khớp sau tiêm phòng không còn triệu chứng lâm sàng. Riêng những trẻ bị viêm tim nặng, có tổn thương van tim sau khi tiêm phòng 1-2 năm được kiểm tra lại bằng siêu âm thì thấy không còn hở van tim.


Phần lớn bệnh nhân đã tiêm phòng thì tỷ lệ tái phát rất thấp, biến chứng ít và nhẹ. Cần lưu ý một số biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra sau khi tiêm phòng đó là tắc mạch, sốt phản vệ, có thể gây tử vong. Do vậy gia đình người bệnh không được tự mua thuốc về tiêm, phải dùng thuốc theo chỉ dẫn, giám sát của bác sĩ.