Thu hoạch cá tra ở An Giang.

Khó khăn chồng chất

ĐBSCL chỉ còn khoảng 30% số hộ theo nghề nuôi cá tra thịt, còn lại đã chuyển sang nuôi cá giống và các loại thủy sản khác hoặc cho DN thuê đất. Ông Võ Văn Đệ ở khu vực Thới Bình 2, phường Thuận An, quận Thốt Nốt (TP. Cần Thơ) trước đây là người nuôi cá có tiếng ở khu vực, do tình hình nuôi và bán cá khó khăn nên hiện đã “treo ao”. Ông Đệ cho biết, giá cá tra giảm mạnh, chỉ còn 23.000 đồng/kg cá loại 1, trong khi giá thức ăn, chi phí nhân công và mọi thứ đều tăng... nên hầu hết các hộ còn bám trụ với nghề đều nuôi cầm chừng.

Theo một số HTX thủy sản tại TP. Cần Thơ, sau khi các DN tại đây gặp khó khăn về tài chính, người nuôi cá rất lo, thậm chí không tin tưởng khi bán cá cho DN. Nhiều người chấp nhận được trả tiền mặt với giá thấp hơn từ 400 đồng/kg trở lên chứ nhất quyết không bán chịu, trả chậm. Vì thế, một số DN có vốn đã lợi dụng lý do này để mua cầm chừng nhằm kéo giá cá tra xuống.

Ông Nguyễn Ngọc Hải, Chủ nhiệm HTX Nuôi cá tra Thới An (quận Ô Môn) cho rằng, với giá cá hiện tại, người nuôi cá khéo lắm mới hòa vốn, còn đa số lỗ. Nếu tình trạng này vẫn kéo dài thì chắc chắn nông dân không đủ sức cầm cự vì không có vốn tiếp tục đầu tư.

Người nuôi cá tra khó một đường, thì các DN sản xuất, chế biến và xuất khẩu cá tra lại khó một nẻo. Tính riêng trong khu vực ĐBSCL, từ đầu năm 2012 đến nay đã có trên dưới chục nhà máy chế biến thủy sản đứng trước nguy cơ phá sản.

Ông Nguyễn Văn Đạo, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Gò Đàng (Tiền Giang) cho biết: “Xuất khẩu thủy sản đang phải đối mặt với nhiều thách thức bởi các nước châu Âu tiếp tục giảm nhập khẩu, trong khi đây lại là thị trường chính của Việt Nam. Nếu ngân hàng tiếp tục tình trạng siết chặt tín dụng như vừa qua thì không lâu nữa, ngành thủy sản sẽ xuống dốc, đẩy hàng loạt DN phải phá sản”.

Được biết, tỉnh An Giang hiện có 17 DN, với 23 nhà máy chế biến cá tra xuất khẩu, công suất 333.500 tấn/năm. Thế nhưng qua kết quả khảo sát mới đây của Sở Công Thương An Giang, có đến 69,23% DN hoạt động kém hiệu quả, nguyên nhân chủ yếu là do thiếu vốn, thiếu nguyên liệu sản xuất…

Rõ ràng cả người nuôi lẫn DN chế biến thủy sản đang “khát” vốn, nhưng họ đều “lực bất tòng tâm” khi tiếp cận vốn từ các ngân hàng thương mại. Lý giải vấn đề này, ông Lê Chí Bình, Phó chủ tịch Nghề nuôi và Chế biến thủy sản tỉnh An Giang (AFA) thừa nhận: “Hiện, DN chế biến thủy sản và người nuôi cá tra vay được vốn là có, nhưng không nhiều và mức lãi khá cao. Đối tượng mà các ngân hàng tiếp tục cho vay là khách hàng lâu năm, chủ yếu là đáo hạn. Còn mức lãi suất thấp như thông tin từ phía ngân hàng và các phương tiện thông tin đại chúng đưa ra hầu như không có người nuôi cá tra nào tiếp cận được”.

Ông Trần Văn Phích, một nông dân theo nghề cá tra nhiều năm ở huyện Phú Tân (An Giang) bày tỏ: “Khi nghe thông tin hạ lãi suất cho vay, chúng tôi rất mừng. Nhưng việc tiếp cận nguồn vốn lại là chuyện khác khi nợ cũ của nhiều năm thua lỗ chưa thanh toán hết; tài sản phần lớn đều trong ngân hàng, các yêu cầu trong việc vay vốn khá khó khăn nên dẫu lãi suất cho vay có xuống cỡ nào, chúng tôi cũng chẳng thể tiếp cận”.

Bao giờ phát triển bền vững?

Để gỡ khó cho con cá tra, nhiều ý kiến cho rằng, các ngành hữu quan cần sớm rà soát lại quy hoạch vùng nuôi, tạo quỹ đất 50-100ha giao cho DN đầu tư vùng nuôi tập trung để đảm bảo chất lượng nguyên liệu, thuận lợi cho xử lý môi trường và truy xuất nguồn gốc. Cần tăng cường kiểm soát phát triển nhà máy chế biến và kiên quyết không cho phép đầu tư mới, mở rộng nhà máy chế biến ngoài quy hoạch.

Vấn đề cấp thiết hiện nay là các ngành chức năng cần nhanh chóng xúc tiến mở rộng hơn nữa các thị trường truyền thống mà cá tra Việt Nam đã đứng vững nhiều năm qua; mở rộng cả thị trường mới theo chiều sâu. Đặc biệt là cần có khung pháp lý ràng buộc, chế tài xử phạt nghiêm khắc các DN lẫn người nuôi không tuân theo tiêu chuẩn quốc tế về chăn nuôi, chế biến xuất khẩu an toàn nhằm khẳng định thương hiệu chất lượng của cá tra xuất khẩu Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Trước thông tin Chính phủ thông qua gói hỗ trợ 29.000 tỉ đồng để cứu DN, hầu hết các DN thủy sản đều bày tỏ mong muốn gói kích cầu này sớm đến đúng địa chỉ, trong đó có người nuôi cá, DN sản xuất thức ăn và chế biến cá tra XK.