Từ năm 1990-1991, Bộ NN- PTNT chủ trương đưa lúa lai vào SX ở trong nước. Qua 20 năm thử nghiệm và phát triển, về SX, đến nay mỗi năm nước ta gieo cấy khoảng 700.000 ha (bằng 10% diện tích gieo trồng lúa) ở cả 7 vùng sinh thái. Việt Nam được đánh giá đứng thứ 2 về phát triển lúa lai trong khu vực.

Lúa lai làm tăng sản lượng khoảng 1 triệu tấn thóc, góp phần xóa đói giảm nghèo, bảo đảm an ninh lương thực và xuất khẩu; đặc biệt ở các vùng nghèo miền núi phía Bắc, miền Trung và Tây Nguyên. Chúng ta đã SX tự túc được khoảng 20% giống lúa lai F1, tiết kiệm hàng chục triệu USD nhập khẩu giống.

Giống lúa lai cao sản N.ưu 89

Về mặt KH-CN đã tạo ra các thương hiệu lúa lai 2 dòng, 3 dòng nhiệt đới Việt Nam được thị trường chấp nhận, bán được bản quyền khoảng 15 tỷ đồng; Trình độ SX giống lúa lai F1 và lúa lai thương phẩm của nông dân được nâng lên (cách ly, gạt phấn, điều khiển trỗ trùng khớp, nắm được công nghệ 2 dòng, 3 dòng…). Một số DN trong, ngoài nước đã đầu tư nghiên cứu, SX và thương mại giống có kết quả phù hợp với việc thâm canh.

Chúng tôi giới thiệu Cty THNH Khoa học kỹ thuật giống cây trồng Đắc Nguyệt (Tứ Xuyên, Trung Quốc), là một trong số những DN triển khai mô hình tổ chức SX lúa lai hiệu quả ở nước ta.

Cty Đắc Nguyệt có số lượng lớn giống lúa lai phục vụ nông dân trong thời gian dài; tiền thân là Cty Đức Dương do ông Chung Đình Húc (Anh hùng Lao động Trung Quốc) làm Tổng Giám đốc. Cty đã có mặt tại Việt Nam từ những ngày đầu những năm 90 cuả thế kỷ trước, bình quân mỗi năm phục vụ thương mại khoảng vài ngàn tấn giống lúa lai.

Từ những năm 2000, Cty phát triển các giống lúa lai mang thương hiệu riêng của mình, mỗi năm phục vụ 500-600 tấn giống. Đắc Nguyệt là DN hàng đầu của Trung Quốc kiên trì nghiên cứu tổ chức SX giống lúa lai F1 tại Việt Nam: Năm 2006 SX 40 ha tại Quảng nam; năm 2008 SX 35 ha tại Bình định; năm 2010 SX 52 ha tại Đắk Lắk; năm 2011 SX 20 ha tại Thanh Hóa…

Bộ giống lúa lai của Đắc Nguyệt đều gieo cấy được cả hai vụ trong năm (xuân muộn, mùa sớm), khắc phục điểm yếu là ít chịu bệnh bạc lá trong vụ mùa; trong đó nổi bật là N.ưu 69, Nghi hương 2308,…

Bộ giống lúa lai của Cty Đắc Nguyệt có nhiều giống chất lượng tốt, nổi bật là Nghi hương 2308 (đạt tiêu chuẩn chất lượng quốc gia TQ), N.ưu 69 (đạt tiêu chuẩn chất lượng loại 1 TQ), Đắc ưu 11 (đạt tiêu chuẩn chất lượng B- TQ), N.ưu 89 (đạt tiêu chuẩn chất lượng B-TQ), Kim ưu 18 (đạt tiêu chuẩn xuất khẩu TQ) v.v…

Cty có Văn phòng đại diện tại Việt Nam, văn phòng này đang đề nghị thành lập Cty độc lập. Cách tổ chức triển khai của Cty Đắc Nguyệt ở các thị trường Việt Nam, Myanmar, Indonexia… khác nhau, phù hợp với từng vùng và sử dụng người tại chỗ… rất hiệu quả.

Do điều kiện, SX lúa lai ở nước ta còn phải nhập khẩu 80% hạt giống nên việc tổng kết các mô hình tổ chức SX và thương mại lúa lai là cần thiết để góp phần phát triển lúa lai bền vững.

(*): Tác giả hiện là Phó Chủ tịch Hiệp hội Thương mại giống cây trồng Việt Nam