Cây lộc vừng trên 100 tuổi.

Hương ước giữ rừng

Ông Trần Xuân Tình, Trưởng ban điều hành làng văn hoá Đông Dương cho biết, khu rừng trên vùng rú cát của thôn có diện tích khoảng 80ha, trong đó có trên 12ha rừng tự nhiên với sự hiện diện của nhiều loại cây quý và các loại muông thú đặc thù của vùng cát. “Theo lời ông nội tôi kể lại thì khu rừng này có từ trước ngày làng được khai khẩn, tức hơn 500 năm. Ngày nay, dân làng Đông Dương ai cũng xem khu rừng trên là báu vật và cùng góp sức bảo vệ, thậm chí làng đã ra hương ước về bảo vệ rừng, thành lập đội bảo vệ để giữ rừng”, ông Tình kể.

Theo bản hương ước này, nếu con cháu của gia đình nào chặt cây rừng hoặc săn bắn thú sẽ bị phạt, người lớn tuổi trong gia đình đó phải làm mâm cau trầu rượu ra trước đình làng tạ tội. Nếu vi phạm nặng sẽ bị nêu tên cho cả làng biết trên loa phóng thanh. Ở đây, người dân rất kiêng kỵ mỗi khi bị triệu tập ra trước sân đình, vì thế việc xâm phạm rừng là điều hiếm khi xảy ra. “Phạt tiền hay thóc thì người ta sẽ nộp nhưng dễ tái phạm, nhưng phải ra tạ tội trước làng thì người ta sẽ nhớ mãi”, ông Phan Văn Quang, Chủ nhiệm HTX Đông Dương cho hay.

“Luật giữ rừng của làng là vậy, bất cứ ai vi phạm đều bị xử phạt, nhắc nhở nghiêm khắc. Ngay như tôi, sống đến chừng này tuổi rồi mà chưa bao giờ dám động vào một cây rừng nếu không được phép”, cụ Phan Hoàng, 85 tuổi, một bậc cao niên làng Đông Dương nói.

Nằm xen kẽ giữa khu rừng là hai đầm nước lớn, đó là đầm Lớn, diện tích mặt nước trên 6ha và đầm Nước, diện tích 11ha. Hai đầm này quanh năm đầy nước, trong đó đầm Nước kéo dài đến tận tỉnh Thừa Thiên - Huế. Nguồn nước cung cấp cho đầm này là nước mạch rỉ ra từ lòng đất, tạo thành con khe chảy xuyên qua khu rừng về tận làng rồi dẫn ra tưới mát đồng ruộng. Chính vì đảm bảo được độ ẩm quanh năm nên cây rừng rất phát triển và bảo tồn được nhiều loại cây gỗ quý như: cây rõi (thuộc họ gỗ lim), đa cổ thụ, trầm ná (cùng họ gỗ chuồn), trâm bầu, trâm vang, mít nài, la lã, song mã, sân, si, cừa, lộc vừng... Những cây này có đường kính phổ biến từ 30cm tới 1,5m, có độ tuổi hàng trăm năm. Ngoài các loại cây gỗ quý, khu rừng còn có nhiều loài chim thú đặc hữu vùng cát như: dông, tắc kè, thỏ, chồn, sóc, rắn các loại, gà đa, bìm bịp, cò, vạc..., trong đó có loài chim ông lão (lúc đậu, loài chim này có hình dạng như ông lão mang áo tơi đang ngồi), có trọng lượng lên đến 50kg.

“Rừng tan thì làng mạt”

Những bậc cao niên làng Đông Dương vẫn thường truyền tai nhau câu “rừng tan thì làng mạt” để răn dạy con cháu về sự tồn tại của làng mình trước phong ba bão táp. “Vị trí của làng nằm ngay rú cát, mở mắt đã thấy cát trắng phau. Nếu không giữ được khu rừng tự nhiên thì có lẽ làng Đông Dương đã chẳng còn tồn tại và phát triển được như bây giờ”, ông Phan Vàng, 78 tuổi, từng là du kích hoạt động tại địa phương cho hay.

Cây song mã hàng trăm năm tuổi.

Trong ký ức của cụ Phan Bích thì những trận bão cát ngày xưa rất khủng khiếp. “Tôi đã từng chứng kiến nhiều ngôi làng bị vùi lấp bởi nạn cát bay, cát nhảy nhưng làng của chúng tôi vẫn trụ vững, tất cả là nhờ có khu rừng”, cụ kể.

Qua tìm hiểu được biết, hầu hết người dân làng Đông Dương đều chấp hành nghiêm việc bảo vệ rừng. “Tuy nhiên không vì thế mà rừng yên ổn. Cách đây mấy năm, khi cây cảnh như lộc vừng, đa, sanh... sốt giá, những kẻ gian bên ngoài thường xuyên tìm đến trộm cây rừng. Chúng tôi phải huy động dân làng túc trực, bảo vệ 24/24 giờ”, ông Quang cho biết.

Hàng năm, thôn Đông Dương đều bầu ra một ban bảo vệ rừng với 5 thành viên thường trực. Họ có nhiệm vụ tuần tra, phát hiện và xử lý những trường hợp xâm phạm rừng. “Nhưng nếu không có sự đồng lòng của toàn bộ dân làng thì khó mà giữ được rừng một cách vẹn nguyên. Khi sự đoàn kết, ý thức và niềm tự hào của người dân càng cao thì khu rừng sẽ mãi trường tồn”, anh Phan Anh Tài, Trưởng ban bảo vệ rừng thôn Đông Dương đúc kết.