Kể ra, vải chín sớm đã được người dân trồng tự phát, nhỏ lẻ tại phường Phương Nam (TP Uông Bí) từ những năm 1966. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, loại cây này đã không được phát triển mạnh ở đây. Mãi đến năm 2004, nhận thấy điều kiện tự nhiên, nông hoá, thổ nhưỡng của địa phương rất phù hợp với cây vải chín sớm này, nên nó đã được chọn làm giống cây trồng quan trọng trong Đề án dồn điền, đổi thửa, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi của xã. Từ đó, vải chín sớm đã được nhân rộng, đến nay diện tích đã lên đến hơn 280ha, tạo thành vùng sản xuất hàng hoá tập trung mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân phường Phương Nam. Trong đó, vải chín sớm được trồng tại khu vực các thôn Phong Thái, Cẩm Hồng, Hồng Hải, Hiệp Thạch v.v.. đạt chất lượng cao hơn cả. Quả vải to, vỏ mỏng, gai thưa và ngắn, có vị ngọt thơm. Đặc biệt, lợi thế nhất của vải Phương Nam vẫn là thời gian thu hoạch sớm hơn so với các loại vải thông thường khác ít nhất là từ 7-10 ngày, thậm chí so với vải Bình Khê, còn chín sớm hơn tới 30 - 40 ngày. Thu hoạch và đưa đi tiêu thụ sớm là một lợi thế của vải Phương Nam trên thị trường. Không những thế, chất lượng quả vải lại cao hơn nên vải chín sớm Phương Nam càng được ưa chuộng hơn.

Thu hoạch vải chín sớm Phương Nam đầu mùa.

Đưa chúng tôi ra thăm vườn vải sai trĩu quả ở khu Cẩm Hồng, ông Bùi Văn Thành, Chủ tịch UBND phường Phương Nam, phấn khởi cho biết: “Những ngày này ở Phương Nam vui lắm. Xe công ten nơ và xe tải từ các tỉnh ngoài đến thu mua vải đỗ chật kín hết các ngả đường. Mặc dù năm nay năng suất thu hoạch có kém đi so với mọi năm đôi chút vì thời tiết bất thường, nhưng giá bán lại cao hơn nhiều. Nếu như năm ngoái, một cân vải đầu mùa 35.000 đồng, cuối mùa là 30.000 đồng thì năm nay lên đến 42.000 đồng vào đầu vụ rồi đấy”.

Một vài năm trở lại đây, nhờ vào việc tập trung bồi dưỡng kiến thức cũng như chuyển giao khoa học kỹ thuật cho bà con nông dân, sản lượng vải của Phương Nam luôn ở mức ổn định, còn giá cả bán ra thị trường thì ngày một tăng. Bình quân, tổng sản lượng mỗi vụ vải chín sớm Phương Nam hiện nay khoảng từ 700 - 750 tấn, tính ra, tổng doanh thu khoảng 21 tỷ đồng.

Chị Đinh Thị Thanh, Khu trưởng khu Cẩm Hồng, phường Phương Nam, nói: “Ngoài một số ít diện tích đất trồng lúa, hiện nay, người dân ở khu Cẩm Hồng chúng tôi chủ yếu chuyển đổi sang trồng loại vải chín sớm này. Cũng chính nhờ 35ha diện tích phủ xanh vải chín sớm Phương Nam mà người dân trong khu có đời sống khấm khá lên. Tính bình quân mỗi gia đình cũng thu được từ 80-90 triệu đồng/vụ. Thậm chí, dù hiện tại chỉ mới đầu mùa nhưng có những gia đình đã thu về cả trăm triệu đồng...”.

Phát huy thế mạnh này, năm 2012, UBND tỉnh và TP Uông Bí đã quyết định triển khai Đề án xây dựng thương hiệu vải chín sớm Phương Nam. “- Sau khi đề án được phê duyệt, phường Phương Nam cũng đã thường xuyên mở các lớp chuyển giao khoa học kỹ thuật, đồng thời xây dựng thêm 2 khu ươm giống và khu sơ chế với tổng mức đầu tư là 70 triệu đồng. Đến nay, các công tác phân tích chất lượng sản phẩm, đánh giá tiềm năng tiêu thụ cũng như lập hồ sơ đăng ký bảo hộ nhãn hiệu đã hoàn thành bước đầu. Khu ươm giống cũng đã đi vào hoạt động với số lượng ươm là 2.000 cây giống...” - Ông Bùi Văn Thành, Chủ tịch UBND phường Phương Nam, cho biết thêm.

Theo lộ trình, tháng 6/2013, thương hiệu “Vải chín sớm Phương Nam” sẽ chính thức được công bố rộng rãi trên thị trường.