Chăn nuôi lợn bằng đệm lót sinh học là một phương pháp tiên tiến và thân thiện với môi trường, mang lại nhiều ưu điểm vượt trội so với chăn nuôi truyền thống.

1. Đệm lót sinh học là gì? Những ưu điểm khi sử dụng đệm lót sinh học trong chăn nuôi lợn.

Đệm lót sinh học là một lớp vật liệu được rải dưới nền chuồng, có pha trộn với chế phẩm vi sinh vật có lợi. Mục đích chính là để phân hủy chất thải hữu cơ (phân và nước tiểu lợn) ngay tại chỗ, tạo môi trường sống khô ráo, sạch sẽ, vật nuôi phát triển khỏe mạnh.

1.1  Thành phần chính của đệm lót sinh học

- Nguyên liệu hữu cơ khô, tơi xốp: mùn cưa, trấu, vỏ lạc, rơm khô, bã mía….

- Chế phẩm vi sinh: Thường chứa các vi khuẩn có lợi như Bacillus subtilis, Lactobacillus, Actinomyces… giúp phân giải chất thải hữu cơ và ức chế vi khuẩn gây bệnh.

          1.2 Những ưu điểm khi sử dụng đệm lót sinh học trong chăn nuôi lợn

* Giảm mùi hôi và ô nhiễm môi trường: Đệm lót sinh học chứa vi sinh vật có lợi giúp phân hủy chất thải hữu cơ, giảm mùi hôi từ phân và nước tiểu lợn. Không cần dọn phân thường xuyên, giảm thiểu ô nhiễm ra môi trường xung quanh.

* Giảm chi phí và công chăm sóc: Tiết kiệm chi phí nước rửa chuồng, nhân công vệ sinh, và xử lý chất thải. Giảm tần suất thay đệm, chỉ cần thay theo chu kỳ dài (vài tháng – 1 năm).

* Cải thiện sức khỏe và năng suất của lợn:  Môi trường sạch sẽ và khô ráo giúp giảm bệnh đường hô hấp, tiêu hóa, viêm da…Tăng tỷ lệ sống và tốc độ tăng trưởng của lợn do ít bị stress và bệnh tật.

* Thân thiện với môi trường, dễ xử lý sau sử dụng: Đệm lót sau khi sử dụng có thể tận dụng để ủ phân hữu cơ, làm phân bón. Góp phần thúc đẩy nông nghiệp tuần hoàn và bền vững.

* Tăng hiệu quả kinh tế: Giảm chi phí vận hành, thuốc thú y, nhân công, tăng lợi nhuận. Có thể áp dụng quy mô nhỏ đến lớn, phù hợp cả chăn nuôi hộ gia đình và trang trại.

Ảnh: chăn nuôi lợn sử dụng đệm lót sinh học mang lại nhiều lợi ích

2. Cách làm đệm lót sinh học trong chăn nuôi lợn

2.1 Diện tích và chuồng trại chăn nuôi

- Trung bình mỗi con lợn thịt cần khoảng 1-1,2m². Diện tích chuồng 20 m² nuôi khoảng 10 -12 heo thịt là hợp lý nhất. 

- Chuồng hở, mái kép, chiều rộng 4-5m, chiều dài dựa vào tổng đàn lợn cần nuôi, chiều cao từ mái hiên xuống mặt nền ít nhất 2,5m, từ đỉnh xuống nền từ 3-3,5m.
 - Khi xây mới, nền chuồng đất nện chặt, không cần láng xi măng. Nếu là chuồng cũ cải tạo thì có thể làm đệm lót nổi trên mặt đất, nền xi măng giữ nguyên nhưng phải đục lỗ (các lỗ có đường kính 4cm, cứ cách 30cm đục 1 lỗ) hoặc phá nền cũ để cải tạo nền chuồng mới.

 - Thiết kế hệ thống phun nước trên mái giúp làm giảm nhiệt độ chuồng nuôi.
 - Máng ăn và vòi uống nước tự động đặt ở 2 phía đối nhau để tăng sự vận động của vật nuôi, giúp đảo trộn chất độn, điều này có lợi cho sự lên men.

 - Máng ăn phải cao hơn bề mặt đệm lót từ 15 - 20cm để tránh chất độn rơi vào thức ăn.
 - Xây máng hứng nước dưới vòi tự động để tránh nước chảy vào đệm lót (vòi uống nước đảm bảo 10con/vòi, độ cao của núm uống tự động phải phù hợp cho từng độ tuổi của lợn thịt).

2.2 Nguyên liệu làm đệm lót sinh học

Cần khoảng 1m³ đệm lót/m² chuồng. Sử dụng các loại nguyên liệu có độ xơ cao, có độ trơ cứng, không dễ bị mềm nhũn, không độc, không gây kích thích. Tốt nhất là mùn cưa, vỏ bào, trấu (có thể thay thế bằng các nguyên liệu khác như: vỏ lạc, cùi ngô, thân cây ngô nghiền, xơ dừa, bả mía,… nên sử dụng những loại có kích thước nhỏ hoặc được nghiền nhỏ qua sàng 1-5 mm). Gợi ý phối trộn: 60% mùn cưa, 30% trấu/vỏ cà phê/bã mía, 10% rơm khô băm nhỏ.

          Để làm 20m² chuồng có đệm lót dày 60 - 80cm chúng ta cần có:

 - Nguyên liệu: Trấu, mùn cưa, vỏ bào hoặc các nguyên liệu trên (số lượng đảm bảo rải đủ độ dày 60-80cm); bột ngô: 15kg; chế phẩm sinh học: 2kg; rỉ mật đường: 3kg.
 - Công việc chuẩn bị:

+ Cách pha chế 200 lít dịch men: Cho 1 kg men gốc, 3kg mật rỉ đường và 10kg bột ngô vào thùng, sau đó cho thêm 200 lít nước sạch khuấy đều, đậy kín. Để ở chỗ ấm trong thời gian trên 24 giờ là có thể dùng được. Chế dịch men phải làm trước 1-2 ngày.

+ Cách xử lý bột ngô (trước khi bắt đầu làm đệm lót 5-7 giờ thì xử lý): Lấy khoảng 2 lít dịch men đã làm trước đó cho vào 5kg bột ngô, xoa cho ẩm đều, sau đó để ở chỗ ấm.

 - Cách làm đệm lót:

+ Bước 1: Rải lớp trấu dày 30cm ra nền chuồng.

+ Bước 2: Dùng vòi phun nước sạch (phun mưa) lên lớp trấu cho đến khi đạt độ ẩm 40% (bốc một nắm trấu trên tay, quan sát thấy trấu thấm nước, bóp chặt không thấy nước làm ướt tay là được). Chú ý khi phun nước phải dùng cào đảo để trấu ẩm đều và làm phẳng mặt.

+ Bước 3: Tưới đều 100 lít dịch men, sau đó rải đều một phần bã ngô có trong dịch lên men trên mặt lớp trấu.

+ Bước 4: Tiếp tục rải lớp mùn cưa dày 30cm lên trên lớp trấu, vừa rải vừa phun nước sạch đều lên trên.

+ Bước 5: Phun nước sạch đều lên trên mặt đến khi đạt độ ẩm khoảng 20-30%. Chú ý: Khi phun nước phải dùng cào đảo để cho mùn cưa ẩm đều. Thử bằng cách quan sát thấy mùn cưa thấm nước trở nên sẫm màu, sau đó lấy một nắm mùn cưa bóp mạnh có cảm giác nước hơi thấm ướt ra tay, mùn cưa vẫn tơi, rời là được.

+ Bước 6: Rải đều 5kg bột ngô đã xử lý lên trên mặt lớp mùn cưa.

+ Bước 7: Tưới đều 100 lít dịch men còn lại lên lớp mùn cưa, sau đó rắc đều hết phần bã ngô còn lại lên mặt lớp mùn cưa.

+ Bước 8: Lấy tay xoa đều lên toàn bộ bề mặt lớp mùn cưa.

+ Bước 9: Đậy kín toàn bộ bề mặt bằng bạt hoặc nilon.

+ Bước 10: Để lên men 2 - 3 ngày. Bới sâu xuống 30cm thấy ấm nóng, không có mùi nguyên liệu là đạt yêu cầu.

2.3 Bảo dưỡng và sử dụng đệm lót

- Đảo trộn đệm lót 1–2 lần/tuần để cấp khí oxy cho vi sinh vật.

- Tưới bổ sung vi sinh mỗi 3–4 tuần để duy trì hiệu quả xử lý phân.

- Theo dõi độ ẩm: nếu quá ướt, bổ sung thêm nguyên liệu khô (mùn cưa, trấu…).

- Sau đợt nuôi có thể tận dụng toàn bộ đệm lót đã phân hủy thành phân hữu cơ vi sinh để bón cây trồng hoặc thay mới một phần, bổ sung nguyên liệu + vi sinh để tái sử dụng (tùy tình trạng thực tế).

 Với xu thế phát triển bền vững, đảm bảo an toàn sinh học và thân thiện với môi trường, đệm lót sinh học ngày càng đóng vai trò quan trọng. Việc chăn nuôi gia súc, gia cầm sử dụng đệm lót sinh học mang lại lợi ích rất lớn cho người chăn nuôi, là xu hướng sản xuất thân thiện với môi trường sống.

Quốc Khánh