Cây cỏ ngọt còn được gọi là cây Cỏ đường, Cỏ mật hay Cúc ngọt, có nguồn gốc ở thung lũng Rio Monday nằm giữa Paraguay và Brasil, được du nhập vào Việt Nam từ năm 1988 - 1989. Đây là một cây lưu niên bán nhiệt đới, rất dễ canh tác và đem lại hiệu quả kinh tế cao trên thế giới và Việt Nam. Cỏ ngọt được dùng trong y học có tác dụng thay thế đường cho bệnh nhân tiểu đường, hạ huyết áp, lợi tiểu, có tác dụng chữa béo phì, kết hợp được với nhiều bài thuốc y học dân tộc.

Cỏ ngọt đang trở thành cây trồng mới mở hướng làm giàu cho người dân

1. Thời vụ.

Cỏ ngọt là cây ưa ẩm và ưa sáng, ở miền bắc, cỏ ngọt thu hoạch quanh năm (trừ tháng quá lạnh, nhiệt độ thích hợp từ 25^oC – 30^oC), phát triển tốt vào vụ xuân – hè - thu. Do đó thời kỳ trồng thích hợp nhất là khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 9, thu hoạch cao nhất vào khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 11.

2. Giống:

Cỏ ngọt có thể nhân giống bằng nhiều phương pháp. Trong sản xuất, chủ yếu áp dụng phương pháp gieo hạt và giâm cành truyền thống.

- Gieo giống:

Vườn ươm: Chọn đất màu mỡ, dễ hút và thoát nước, kín gió tưới tiêu thuận lợi, cày phơi ải trước 20 ngày, sau đó bừa nhỏ đất, nhặt sạch cỏ dại, trộn đều đất và phân chuồng ủ hoai và lên luống rộng 1m, cao 30cm.

Ngâm hạt ở nước ấm, từ 50 - 60 độ khoảng 1 - 1,5 giờ, để ráo rồi trộn với cát khô gieo cho đều trên mặt luống, phủ lớp tro bếp hoặc trấu xay, rơm hoặc 1 tấm vải màn thưa lên mặt luống rồi tưới cho đủ ẩm.Lượng hạt giống gieo là 0,5 g/m2. Nhiệt độ thích hợp cho quá trình nảy mầm từ 20 – 25⁰C, hàng ngày tưới đủ ẩm 1 lần. Sau gieo 8 - 10 ngày, hạt bắt đầu nảy mầm. Lúc này cần bỏ rơm, màn, giữ ẩm làm giàn cho cây con tránh nắng, mưa. Thường xuyên nhặt sạch cỏ dại, khi cây 6 - 7 lá nhổ đem trồng ra ruộng.

- Giâm cành:  

Từ cây mẹ 3 - 4 tháng tuổi khoẻ mạnh, lựa chọn các cành mập, không sâu bệnh, dài từ 5 - 7 cm, có 4 - 5 đôi lá. Nhúng phần gốc cành vào thuốc kích thích ra rễ trong khoảng 2-3 giây để tăng khả năng ra rễ, để ráo nước sau đó giâm vào cát. Độ ẩm không khí cần duy trì ở mức 80-85% để cành giâm nhanh chóng ra rễ và phát triển, cành giâm bắt đầu ra rễ sau 5 - 7 ngày. Sau 15 - 20 ngày, chiều cây cao đạt 15 cm, có từ 7 - 9 đôi lá, bộ rễ phát triển mạnh, có thể đưa cây ra ruộng trồng.

3. Làm đất trồng

Cỏ ngọt không kén đất, nhưng thích hợp nhất trồng trên những vùng đất có độ pH từ 4.5 -6, cấu trúc đất tơi xốp, nhiều mùn, độ phì cao, thoát nước tốt, mực nước ngầm thấp, đủ ẩm. Làm đất giống như làm đất rau, cày 2 lần sâu 20 - 30cm, bừa 2 lần, lên luống cao 30cm, mặt luống rộng khoảng 60 - 160cm tùy theo từng loại đất. Bắt buộc phải lên luống cao để giúp cây không bị úng khi gặp mưa to vào mùa hè, nếu không lên luống cao khi gặp mưa cây sẽ nhanh chóng bị chết do thối rễ. Bón lót với liều lượng trên 1 ha: 300 kg vôi bột, 16 tấn phân chuồng đã hoai mục, 500 kg lân, phân đạm Ure 500 kg.

4. Trồng và chăm sóc:

Tùy vào điều kiện thời tiết, độ phì của đất, điều kiện thâm canh, mục đích khai thác của từng vùng nên có thể lựa chọn mật độ thích hợp: Cây trồng cắt mầm để giâm ta trồng với mật độ 140.000 cây/ha, khoảng cách trồng là 25cm x 25cm. Cây trồng với mục đích thu thương phẩm ta trồng ở mật độ 100.000 cây/ha với khoảng cách trồng là 25cm x 30cm.

Trồng cây sâu từ 1,5 - 2 cm kể từ cổ rễ tới mặt đất, ấn đất nhẹ tay để giữ cho cây đứng vững, sau khi trồng xong cần tưới đẫm cho cây để cây được chặt gốc và cung cấp nước cho cây trong những ngày đầu.

Sau khi trồng 10 ngày bón thúc lần 1 cho cây, có thể sử dụng phân tổng hợp NPK 12.5.10. Hòa tan phân vào nước, pha loãng tưới cho cây, khi tưới tránh tưới trực tiếp vào gốc cây, nên tưới vào giữa 2 hàng và tưới vào lúc chiều mát. Sau khi thu hoạch cần làm cỏ tưới nước, sau làm cỏ bón phân với lượng như phân bón thúc đầu tiên và bón sau khi thu hoạch 3 - 5 ngày, cần phun thuốc trừ nấm ngay sau khi thu hoạch để tránh việc các vi sinh vật có hại xâm nhập thông qua các vết cắt.

Vào mùa đông, cây chậm phát triển, tiến hành cắt tỉa các cành nhỏ, cành yếu trên thân chính của cây tạo cho ruộng thông thoáng, cây có bộ khung khỏe trong vụ đông. Có thể phủ tro bếp, hoặc mùn rơm rạ và bổ sung thêm 2 - 3 kg NPK để lấy sức đề kháng và chống rét cho cây. Trước khi bón phân cắt cách gốc 10 cm, phủ phân và đất ủ cho cây qua đông (chú ý giữ độ ẩm 80 - 85 %).

5. Thu hoạch:

Thời điểm thu hoạch thường từ 40 – 45 ngày sau khi trồng, cây ở giai đoạn hình thành nụ vì khối lượng thân lá và hàm lượng đường trong cây cỏ ngọt đạt cao nhất vào giai đoạn bắt đầu hình thành nụ hoa. Dùng dao, kéo sắc sát trùng trước khi cắt, cắt cách mặt đất 15 cm. Khi thu hoạch cần để lại 3 - 5 cặp lá trên thân chính để cây nhanh ra mầm và lá non mới. Sau 6 - 7 lần thu khi cây già, gốc to nâu, nên cắt sát mặt đất để cây qua đông an toàn và tái sinh tốt vào mùa xuân tới.

Sau khi thu hoạch 3 - 5 ngày làm cỏ tưới nước, bón phân với lượng như phân bón thúc như lần 1. Khi bón rắc đều lên mặt luống rồi tưới nước ẩm cho đất. Cứ khoảng 25 - 30 ngày/lứa. Vụ thu đông số lứa thu gần nhau hơn do cây nhanh ra hoa.

Cành sau khi được cắt đưa vào sơ chế, hái lấy lá, loại bỏ tạp chất và lá già, lá sâu bệnh, phơi trong bóng râm hoặc sấy ở 30 - 40^oC. Cỏ ngọt cần được bảo quản đúng cách để kéo dài thời gian sử dụng và giữ được hương thơm đặc trưng vốn có của nó.

Phương Anh