Kỹ thuật cải tạo nương chè Shan năng suất thấp
Hiện nay chè Shan vùng núi cao năng suất thường thấp do: tập quán canh tác cũ, kỹ thuật lạc hậu; chè chưa được đốn, hái và chăm sóc đúng kỹ thuật; đất không được cải tạo theo một quy trình hợp lý, không bón hoặc bón quá ít phân hữu cơ; thiếu hệ thống cây cải tạo đất và cây che bóng…
Để nâng cao năng suất các nương chè Shan đang bị xuống cấp, chúng ta cần thực hiện đồng bộ các biện pháp cải tạo như sau:
1. Cây cải tạo đất
- Với nương chè có thảm thực vật nghèo kiệt
+ Những nương chè mất khoảng cuốc lật theo băng ở những nơi bị mất khoảng trống chưa khép tán: cần trồng tràm lá nhọn để cải tạo đất, chuẩn bị cho quá trình trồng dặm và có một phần chất xanh bón cho những cây chè còn lại trên nương chè.
+ Thời vụ: Tháng 11 - 12 cuốc lật đất; từ ngày 01/02 đến ngày 25/02 thì gieo hạt. Lượng hạt (tràm lá nhọn): 7 - 8kg/ha.
- Với nương chè đất dốc, thảm thực vật phong phú, áp dụng giải pháp như trồng chè ở mật độ dưới 3.000 cây/ha.
2. Kỹ thuật trồng dặm
- Tiêu chuẩn cây: 15 - 16 tháng tuổi, chiều cao cây trên 50cm, cây khoẻ.
- Phương pháp trồng: Kích thước hố trồng dặm (dài x rộng x sâu = 50 x 50 x 50cm).
- Thời vụ trồng dặm: tháng 7 - 9 và tháng 2 - 3 năm sau.
- Phân bón: trước khi trồng 1 tháng cần đốn tỉa cây cốt khí (cây này thường được trồng làm cây che bóng trên nương chè) rồi trộn với phân compost (4 kg/hố) và phân vi sinh (0,5 kg phân vi sinh/hố).
- Phương thức trồng: khi trồng bổ hố không để rễ chè tiếp xúc trực tiếp với phân, mặt bầu chè cách mặt đất đào hố 5 - 7 cm, lèn chặt đất nhỏ quanh gốc, tủ cỏ rác, chất hữu cơ cho cây chè.
3. Kỹ thuật đốn hái, tạo tán, nuôi tán
- Kỹ thuật đốn: Tuỳ thuộc vào sinh trưởng của nương chè mà quyết định kỹ thuật đốn.
Đối với những nương chè bị đốn quá đau, hái sát mất toàn bộ tán thì không hái lứa 1, lứa sau hái chừa 5 - 7 lá, sau đó hái bình thường.
Đối với những cây chè quá cao, nhiều cành yếu thì đốn trẻ lại đưa về độ cao 2,5 - 3m để tạo bộ tán (ở độ cao có thiết diện tán lớn nhất).
Đối với những cây chè còn sung sức thực hiện đốn phớt hoặc sửa bằng, cách vết đốn cũ 5 - 7cm.
Thời vụ đốn: tháng 12 đến tháng 1 năm sau.
- Kỹ thuật hái chè
Khai thác sản phẩm chè Shan thường gắn liền với tập tục của đồng bào các dân tộc vùng cao; đặc điểm của kiểu canh tác này gần như là khai thác tự nhiên, không có đầu tư thâm canh. Những cây chè khai thác theo tập quán là những cây chè to, cao, sống hỗn giao với cây rừng (rừng gỗ hoặc rừng tre nứa). Ở đây, đồng bào thường khống chế độ cao của cây chè khoảng từ 2,5 - 3,5 m, tán rộng tuỳ theo sức sinh trưởng của cây, có cây rộng 2 - 3m, có cây tán rộng tới 8 - 9m.
Việc thu hái những cây chè cao thường phải dùng thang hoặc trèo trực tiếp lên cây; thông thường, cuối tháng 3 đến đầu tháng 4 là thời vụ hái chè vụ 1, tháng 5 đến tháng 6 hái vụ 2, tháng 8 là vụ 3 và tháng 10 là vụ 4; thực tế, không có quy trình đốn rõ rệt mà kết hợp vụ 1 vừa đốn vừa hái (dùng dao đốn sâu cành, sau đó thu hái các búp trên cành đã đốn), các vụ khác tiến hành thu hái bình thường.
Chỉ tiến hành hái những búp đủ tiêu chuẩn và chừa lại hợp lý (vụ xuân chừa 3 - 4 lá, vụ hè thu chừa 1 - 2 lá), những búp ở đỉnh trục cành chính, thân chính có thể hái sát lá cá (đây là lá thật thứ nhất, loại lá này phát triển không đầy đủ như lá thông thường).
- Kỹ thuật nuôi tán
Đối với những nương chè yếu mới đốn trẻ lại, vụ xuân nuôi chừa, đến tháng 5 hái chừa 5 - 6 lá, bấm ngọn mù xoè, thời gian sau thì hái bình thường.
4. Giữ ẩm, tưới nước cho chè
Nơi có điều kiện về nguồn nước, khả năng đầu tư thì có thể tiến hành tưới nước cho chè, khi độ ẩm đất dưới 60% sức chứa ẩm đồng ruộng (vào các tháng hạn, từ tháng 11 - 4 năm sau, hoặc các thời điểm hạn ở chính vụ dài quá 15 ngày làm mặt đất lô chè khô kiệt chuyển sang màu xám trắng).
- Phương pháp và kỹ thuật tưới
+ Phương pháp tưới phun mưa bề mặt với vòi tưới di động hoặc cố định cho hiệu quả cao.
+ Phương pháp tưới nhỏ giọt (phương pháp này phải đầu tư nhiều).
+ Phương pháp tưới tràn theo rãnh chè, khi nguồn nước đầy đủ.
- Cây chè sinh trưởng phát triển bình thường khi độ ẩm đạt 85 - 95% sức chứa ẩm đồng ruộng; khi độ ẩm đất dưới 60% sức chứa ẩm đồng ruộng, hạn kéo dài cần tưới khoảng 200m3 nước/ha, hạn trung bình tưới 100m3 nước/ha, hạn thời gian ngắn tưới 30 - 50m3 nước/ha.
- Hiệu quả tưới rất cao khi tưới kết hợp với tủ gốc chất hữu cơ cho chè./.
Phạm Nghiêu