Trong chăn nuôi đại gia súc, nguồn thức ăn thô xanh và chi phí nhân công luôn là hai yếu tố then chốt quyết định hiệu quả kinh tế. Tại nhiều địa phương, phụ phẩm cây trồng sau thu hoạch như rơm rạ, thân và lá ngô thường bị bỏ đi hoặc đốt bỏ, gây lãng phí lớn và ô nhiễm môi trường không khí. Trong khi đó, vào mùa đông hoặc mùa khô, người chăn nuôi lại đối mặt với tình trạng thiếu hụt thức ăn xanh nghiêm trọng.

Việc áp dụng công nghệ sinh học, cụ thể là kỹ thuật lên men (ủ chua) phụ phẩm cây trồng với chế phẩm vi sinh (EM) và rỉ mật, đang mở ra một hướng đi mới. Bài viết này tập trung phân tích hiệu quả thực tế của phương pháp trên thông qua mô hình của ông Nguyễn Văn Tân tại Tuyên Quang, minh chứng cho sự chuyển đổi từ tư duy sản xuất truyền thống sang nông nghiệp bền vững.

 Phương pháp và Kỹ thuật triển khai

Thay đổi tư duy về nguồn nguyên liệu

Trước đây, ông Tân chỉ sử dụng cỏ voi tươi ủ với muối và cám gạo theo phương pháp truyền thống. Các phụ phẩm như thân, lá ngô già sau thu hoạch thường bị xem là phế thải. Tuy nhiên, sau khi tiếp cận kỹ thuật mới từ Hội Nông dân, ông đã chuyển sang tận dụng toàn bộ nguồn phụ phẩm này để làm thức ăn dự trữ.

Quy trình kỹ thuật lên men

Quy trình được áp dụng tuân thủ nghiêm ngặt các tỷ lệ phối trộn để đảm bảo môi trường lên men tốt nhất cho vi sinh vật hoạt động:

• Sơ chế: Thân cây ngô được thu hoạch, vận chuyển về và đưa vào máy cắt, băm nhỏ. Việc cơ giới hóa bằng máy băm giúp giảm thời gian lao động từ 1,5 - 2 giờ/ngày xuống còn 30 phút/ngày.
• Công thức phối trộn: Với một túi ủ có sức chứa 700kg phụ phẩm, tỷ lệ phối trộn bao gồm: 700kg thân lá ngô + 20kg cám gạo + Chế phẩm EM + Rỉ mật và nước sạch.
• Năng suất: Với nhân lực 2 người, mỗi ngày có thể thực hiện ủ được 4-5 túi thức ăn.

Hỗn hợp này cung cấp nguồn dinh dưỡng dồi dào, giúp vật nuôi dễ tiêu hóa và hấp thụ hơn so với rơm rạ khô hay thân ngô già chưa qua xử lý.

Hiệu quả Kinh tế và Kỹ thuật

Cải thiện năng suất vật nuôi

Thực tế áp dụng trên đàn bò 10 con vỗ béo trong 2-3 tháng cho thấy sự vượt trội về chỉ số tăng trọng.

• Chế độ ăn: Bò được ăn thức ăn ủ chua kết hợp với 15kg cỏ tươi/ngày. Một túi ủ 700kg đủ cung cấp cho 2 con bò ăn trong 70 ngày.
• Tăng trọng: Sau 2 tháng, bò tăng được 100kg trọng lượng cơ thể, cao hơn đáng kể so với mức 60-70kg khi áp dụng phương pháp nuôi cũ.

Bài toán kinh tế

Hiệu quả tài chính được lượng hóa rõ ràng dựa trên giá thị trường (65.000 VNĐ/kg bò hơi).

Công thức tính lợi nhuận ròng cho đàn 10 con trong 2 tháng như sau:

Lợi nhuận = 10 (con) x 100 (kg/con) x 50% (tỷ suất lãi) x 65.000 (VNĐ/kg)

Kết quả thu được là 32.500.000 VNĐ. Điều này đồng nghĩa với việc lợi nhuận bình quân tăng thêm từ 5 – 6,5 triệu đồng mỗi tháng so với trước đây.

Tác động Môi trường và Xã hội (Mô hình kinh tế tuần hoàn)

Ngoài lợi ích kinh tế trực tiếp, kỹ thuật này còn mang lại các giá trị gia tăng bền vững:

• Vệ sinh chuồng trại: Việc sử dụng chế phẩm EM không chỉ trong thức ăn mà còn được dùng để phun khử trùng chuồng trại định kỳ (10 ngày/lần với tỷ lệ 3 lít EM2 + 4 lít nước cho 40m²), giúp môi trường chăn nuôi không còn mùi hôi thối.
• Tận dụng chất thải: Phụ phẩm cây trồng bỏ đi được tận dụng triệt để tạo thành thức ăn chăn nuôi giàu dinh dưỡng cho gia súc.
• Giảm thiểu tình trạng đốt: Việc lên men phụ phẩm cây trồng giúp nông dân tận dụng tối đa sinh khối, nhờ đó giảm đáng kể tình trạng đốt ngoài đồng, hạn chế phát thải khói bụi và ô nhiễm không khí, góp phần cải thiện môi trường canh tác và sức khỏe cộng đồng.

Mô hình này đã tạo ra sức lan tỏa lớn trong cộng đồng. Từ hộ ông Tân, kỹ thuật này đã được 16 hội viên tổ hội nghề nghiệp áp dụng và đang mở rộng ra toàn bộ 39 hộ chăn nuôi trong tổ dân phố.

Kết luận

Kỹ thuật lên men phụ phẩm cây trồng làm thức ăn chăn nuôi là một giải pháp "nhất cử lưỡng tiện". Nó biến nguồn phế thải nông nghiệp thành tài nguyên có giá trị, giúp người nông dân chủ động nguồn thức ăn, giảm chi phí đầu vào và tăng đáng kể lợi nhuận. Sự thành công của ông Nguyễn Văn Tân khẳng định rằng việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào nông nghiệp, kết hợp với tư duy kinh tế tuần hoàn, là chìa khóa để phát triển chăn nuôi bền vững tại Việt Nam.

Thu Phương